Przed nami zima, na ulicach pojawi siÄ™ Å›nieg i lód. O upadek i wiążące siÄ™ z nim zÅ‚amanie bÄ™dzie niestety coraz Å‚atwiej. Zima to zawsze okres zwiÄ™kszonej pracy na izbach przyjęć zwiÄ…zanej z zaopatrywaniem zÅ‚amaÅ„ – najczęściej koÅ„czyn. DziÅ› garść przydatnych informacji na temat zÅ‚amaÅ„ koÅ›ci.
Najprościej mówiąc do złamania dochodzi, ponieważ dany obszar kości nie jest w stanie sprostać przyłożonej sile, energia ta przewyższa wytrzymałość tkanki i dochodzi do jej uszkodzenia (pęknięcia lub złamania). W ocenie przyczyn wystąpienia złamania istnieją dwa kluczowe czynniki, są to:
Siła działająca na kość w momencie złamania może mieć dwojaki charakter. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z dużą dawką energii, są to przypadki złamań w wyniku upadku, wypadku samochodowego, silnego uderzenia, podczas zajęć sportowych. Drugi rodzaj siły powodującej złamanie to siła o niskiej mocy, ale działająca przewlekle (mówimy wtedy o złamaniach przeciążeniowych) np. u osób stale wykonujących jednostajną, ciężką pracę.
Wytrzymałość kości jest czynnikiem zmiennym i indywidualnym dla każdego. Lepszą wytrzymałość mają dzieci niż osoby starsze. Można mieć wytrzymałość kości prawidłową dla swojego wieku i płci, można mieć zmniejszoną chorobowo (np. w wyniku osteoporozy, guza znajdującego się na kości). Również budowa ciała (np. ilość tkanki tłuszczowej) mogą mieć pośredni wpływ na wytrzymałość tkanki kostnej w czasie zadziałania siły zewnętrznej.
Ortopedia zajmuje się leczeniem złamań całego szkieletu poza złamaniami czaszki i twarzy (w tych rodzajach złamań przeszkoleni są inni specjaliści). Statystyki podają, że każdy z nas przechodzi przez procedury medyczne związane ze złamaniem kości dwa razy w ciągu swojego życia.
Złamania kości (oprócz zmian zwyrodnieniowych) są najczęstszym problemem, z którym pacjenci zgłaszają się do ortopedy. Grupę obciążoną największym ryzykiem wg. statystyk stanowią dzieci (ze względu na dużą ruchliwość), mężczyźni do 45 roku życia oraz kobiety po 50 roku życia (w tym czasie dotyka kobiety bardzo szybką utratę masy kostnej związaną z menopauzą, wiele kobiet choruje też na osteoporozę).
U osób przed 75 rokiem życia najczęstszym złamaniem jest złamanie nadgarstka (w wyniku upadku i asekuracji rękoma), natomiast u osób powyżej 75 roku życia najczęściej występują złamania szyjki kości udowej (potocznie nazywane złamaniem biodra).
Złamania ze względu na rodzaj siły powodujący uszkodzenie dzielimy na:
Istnieje wiele klasyfikacji złamań, różną się one czynnikiem, który bierzemy pod uwagę chcąc sklasyfikować złamanie. I tak złamania można również podzielić, np. na zamknięte i otwarte (w których dochodzi do przecięcia powierzchni skóry).
Podjęte leczenie jest oczywiście uzależnione od rodzaju, miejsca i rozległości złamania. Może polegać ono jedynie na nastawieniu i unieruchomieniu w opatrunku gipsowym, ale może tez wymagać skomplikowanego zabiegu chirurgicznego.
Najpowszechniejszą metodą leczenia jest unieruchomienie złamanej kości, po wcześniejszym jej nastawieniu. Unieruchomienie może nastąpić przez założenie gipsu, szyny stabilizującej czy specjalnego aparatu np. zgięciowego czy wyprostnego.
Coraz rzadziej, złamania mogą być również leczone poprzez umieszczenie kończyny na specjalnym wyciągu, który ma za zadanie (poprzez odpowiednio przyłożone siły) przywrócić oś kończyny.
Leczenie operacyjne to zwykle procedura wymagajÄ…ca zespolenia odÅ‚amów kostnych i ustabilizowania ich, tak aby kość mogÅ‚a zrosnąć siÄ™ prawidÅ‚owo. W tym celu chirurdzy – ortopedzi stosujÄ… wszelkiego rodzaju Å›ruby, gwoździe, prÄ™ty i pÅ‚ytki umieszczane w tkance kostnej. Do stabilizacji koÅ›ci mogÄ… być użyte również prÄ™ty Å›ródszpikowe (a wiÄ™c umieszczone wewnÄ…trz koÅ›ci). Zespolenia zewnÄ™trzne to rodzaj leczenia zÅ‚amania, w którym prÄ™ty zespalajÄ…ce kość znajdujÄ… siÄ™ na zewnÄ…trz ciaÅ‚a. Tego typu mechanizm stosowany jest bardzo czÄ™sto w zÅ‚amaniach otwartych. BywajÄ… przydatne, kiedy miejsce zÅ‚amania jest bardzo obrzÄ™kniÄ™te i kiedy należy dziaÅ‚ać szybko.
Fizjoterapia u pacjentów po złamaniu ma za zadanie zoptymalizowanie czasu powrotu pacjenta do sprawności. Rehabilitacja podzielona jest na kilka etapów uzależnionych od stanu pacjenta oraz sposobu zaopatrzenia złamania.
Rehabilitacja w szpitalu
Do głównych zadań fizjoterapeuty w warunkach szpitalnych należny nauczenie pacjenta, jak radzić sobie ze sprzętem pomocniczym, a więc z temblakiem w przypadku złamania kończyny górnej, oraz z kulami łokciowymi w przypadku złamania kończyny dolnej.
Powinieneś również dostać instruktaż, jakie ćwiczenia możesz wykonywać aby zapobiec zanikom mięśniowym, lub też wzmocnić mięśnie, oraz zapobiegać ewentualnym zastojom krwi i limfy szczególnie w kończynach dolnych.
Rehabilitacja w domu, rehabilitacja w klinice
Pierwszym etapem leczenia złamania jest korekta ustawienia kości oraz ich zrost. Kolejny nieodłączny etap to proces rehabilitacji umożliwiający powrót do aktywności zawodowej i codziennego funkcjonowania.
Pierwsze spotkanie z fizjoterapeutą, to zazwyczaj ocena stanu zdrowia oraz możliwości funkcjonalnych pacjenta. Fizjoterapeuta zbada zakres ruchu możliwy do wykonania złamaną kończyną, zapyta o problemy bólowe, obrzęk, trudności z poruszaniem się, oceni stan blizny (jeśli taka występuje), wreszcie przeprowadzi badanie i testy funkcjonalne pozwalające mu ocenić Twój stan zdrowia, a następnie na ich podstawie zaplanować proces rehabilitacji.
Rehabilitacja najczęściej skupia się na odwróceniu negatywnych skutków unieruchomienia, oraz dąży do odzyskania maksymalnej możliwej funkcji kończyny.
Pierwszym etapem rehabilitacji jest praca nad mobilnością złamanej kończyny, a więc przywrócenie prawidłowego zakresu ruchu np. w nadgarstku, biodrze czy barku. Jeśli pacjent złamał nogę będzie z terapeutą pracował nad poprawą i ergonomią chodu, zostanie nauczony jak chodzić np. z kulami, ale nadrzędnym celem będziecie chód samodzielny. Ćwiczenia wpływające na poprawę zakresu ruchu i siły to priorytet. Szczególny nacisk kładzie się na mięśnie i stawy otaczające miejsce złamania. Ale ćwiczy się również całą kończynę ( przy złamaniu łokcia powinny obejmować także nadgarstek i bark). Oprócz ćwiczeń wykonywanych samodzielnie przez pacjenta, rehabilitant zazwyczaj wykonuje również mobilizacje stawów otaczających miejsce złamania. Jeśli pojawiły się problemy z układem nerwowym terapeuta zastosuje również neuromobilizacje.
W walce z bólem i obrzękiem mogą być zastosowane zabiegi z zakresu fizykoterapii ( np. laseroterapia, krioterapia itp.). W celu wzmocnienia mięśni można zastosować elektrostymulację.
Jeśli miałeś operacyjne leczenie złamania, fizjoterapeuta zajmie się również pozostałą po operacji blizną (masaż i mobilizacja blizny w celu zwiększenia mobilności tkanek).
Rehabilitacja to nieodłączny etap powrotu do zdrowia po złamaniu kości. Warto rozpocząć ją możliwie wcześnie i dać sobie szansę na powrót do pełnej sprawności.
Â
