Bóle kręgosłupa mają wiele przyczyn. Zwykle ból kręgosłupa jest wynikiem siedzącego trybu życia, złych nawyków postawy i braku wysiłku fizycznego. U kobiet dodatkowym czynnikiem jest chodzenie w butach na wysokich obcasach. Jednak ból kręgosłupa jest wieloczynnikowy, co znacznie utrudnia postawienie dokładnej diagnozy bez wizyty u specjalisty ( lekarza, fizjoterapeuty).
Warto podkreślić, że ból pleców wynikający ze schorzeń kręgosłupa rozpoznaje się gdy ból nasila się przy wykonywaniu ruchu lub dźwiganiu ciężkich rzeczy. Ból pochodzenia pozakręgosłupowego nie nasila się przy ruchach i może być objawem poważnych chorób.
W przypadku bólu pleców niepochodzących z kręgosłupa istnieje wiele przyczyn. Jeśli wiesz, że ból nie jest bólem kręgosłupowym i utrzymuje się co najmniej 3 miesiące, zgłoś się do lekarza. Jest to ból przewlekły, który może być objawem innych chorób, np. tętniaka aorty brzusznej, rozwarstwieniem aorty, schorzeń układu oddechowego, pokarmowego lub moczowego lub choroby autoimmunologicznej.
Wielu ludzi myli ból pleców wynikający z przeciążenia z tym, który wynika ze stanu zapalnego.
Jeśli dokucza Ci silny ból pleców, skontaktuj się z lekarzem lub doświadczonym fizjoterapeutą,aby móc jak najszybciej rozpocząć odpowiednie leczenie lub rehabilitację. Im prędzej znajdziesz przyczynę bólu, tym szybciej będziesz mógł rozpocząć leczenie.
Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa jest wynikiem zużywania się kręgosłupa wraz z wiekiem. Schorzenie kręgosłupa powoduje nieodwracalne zmiany w jego obrębie poprzez przedwczesne zużywanie się chrząstek stawowych, dysków i kręgów oraz innych części składowych.
Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa jest typowa dla ludzi w starszym wieku, ale może też zacząć się rozwijać u dorosłych powyżej 25. roku życia. Na wystąpienie choroby może w szczególności wpłynąć wiek, nadwaga i otyłość, czynniki wrodzone, etniczne a także wykonywany zawód i aktywność fizyczna.
Na początku objawy nie są uciążliwe, a towarzyszące dolegliwości bólowe i ograniczenie ruchomości kręgosłupa o mniejszym stopniu nie utrudniają funkcjonowania, jednak nasila się ono z czasem. Są to przede wszystkim promieniujące bóle kręgosłupa mrowienie oraz drętwienie nóg, jednak wraz ze wzrostem stopnia zwyrodnienia zaczynają utrudniać codzienne funkcjonowanie.
Choroba może przyjmować różne formy w zależności od miejsca schorzenia i stanu dolegliwości. Jest kilka postaci klinicznych zwyrodnienia kręgosłupa:
Ból to sygnał do podjęcia kroków zapobiegawczych. Lekarz zleci wykonanie tomografii komputerowej kręgosłupa lub rezonansu magnetycznego w celu zdiagnozowania choroby. Terapia jest ustalana indywidualnie w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Głównie stosuje się leczenie farmakologiczne, kinezyterapię i fizykoterapię oraz wszelkie przyrządy ułatwiające poruszanie np. wkładki do obuwia. Nie należy zapominać o prowadzeniu zdrowego trybu życia, stosowaniu odpowiedniej diety i uprawianiu aktywności fizycznej dostosowanej do kondycji i wieku.
Zwyrodnienie stawów, inaczej artroza, to przedwczesne zużycie chrząstki stawowej, a wraz z upływem czasu również pozostałych elementów stawu. Obejmuje wszystkie tkanki stawu, kości, ścięgna, więzadła i błonę maziową. Choroba prowadzi do rozmiękania, włókienkowatości, owrzodzeń, ubytku chrząstki stawowej, stwardnienia i zagęszczenia tkanki kostnej, a także powoduje tworzenie się osteofitów i pseudotorbieli. Chrząstka ma małą zdolność do regeneracji i na jej miejscu tworzy się włóknista blizna, a na jej granicach błona maziowa rozrasta się. Wówczas tworzą się osteofity (wyrośla kostne).
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest powodowana przez wiele czynników. Najczęstszym czynnikiem jest wiek. Duży wpływ na zachorowanie na zwyrodnienie stawów mają czynniki etniczne i genetyczne, nadwaga, niska lub brak aktywności fizycznej, wykonywany zawód, a także noszenie butów na obcasach.
Chorobę zwyrodnieniową stawów dzieli się na pierwotną i wtórną. W przypadku choroby pierwotnej czynnik powodujący schorzenie nie jest znany. We wtórnej powstaje w wyniku urazu, przebytych chorób zapalnych stawów i zaburzeń hormonalnych. Jednym z pierwszych objawów zwyrodnienia stawów jest ból – najpierw przy wysiłku, później również w spoczynku. Potem następuje ograniczenie ruchu w stawie, następnie obrzęk, wysięk i stan zapalny. Czasami zniekształcenie może być widoczne gołym okiem.
W pierwotnej artrozie możliwe jest jedynie zwalczanie objawów choroby, a przede wszystkim uśmierzenie bólu. W schorzeniu wtórnym stosuje się postępowanie profilaktyczne, które może zminimalizować ryzyko wystąpienia zmian zwyrodnieniowych. Oprócz leczenia farmakologicznego stosuje się także rehabilitację, która odgrywa bardzo ważną rolę w leczeniu artrozy. Rehabilitacja choroby zwyrodnieniowej stawów powinna być dobrana indywidualnie do stanu chorego i stopnia zaawansowania zwyrodnień.
Zespoły bólowe kręgosłupa szyjnego charakteryzują się długotrwałymi dolegliwościami bólowymi o różnym nasileniu z tendencją do nawrotów. Powstawanie zespołów bólowych jest ściśle związane z zużyciem stawów międzykręgowych.
Staw międzykręgowy zbudowany jest z wyrostków stawowych dwóch sąsiadujących ze sobą trzonów kręgowych, które łącząc się tworzą staw. W prawidłowych warunkach powierzchnie stawowe pokryte są cienką warstwą chrząstki i otoczone niewielką łącznotkankową torebką stawową, która warunkuje prawidłowe odżywienie stawu. Sam staw i torebka stawowa są bardzo silnie unerwione.
Stawy w kręgosłupie ulegają ciągłemu przeciążeniu przez co dochodzi do ich zużycia. Jest to naturalny proces degeneracji, który z wiekiem prowadzi do obniżenia przestrzeni międzykręgowej, co w rezultacie dodatkowo obciąża stawy międzykręgowe.
Wszystkie te procesy prowadzą do stopniowego zaniku chrząstki stawowej i indukcji zmian zapalno-degeneracyjnych. Prowadzą one do zaawansowanego uszkodzenia stawu i generują powstawanie niekorzystnych zmian w okolicznej tkanki kostnej.
Zespół bólowy kręgosłupa może mieć różne przyczyny: wrodzone wady kręgosłupa, procesy zapalne, urazy więzadeł i mięśni, nowotwory (pierwotne lub przerzutowe), zmiany pourazowe i zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa czy przepuklina jądra miażdżystego. Osoby szczególnie narażone na zespół bólowy kręgosłupa to osoby o wysokim wzroście (kobiety powyżej 170 cm, mężczyźni powyżej 180 cm), osoby otyłe, prowadzące siedzący tryb życia.
Główne objawy związane z bólami kręgosłupa to przede wszystkim ograniczenie zakresu ruchu, ostry lub tępy ból, nadmierna ruchomość w stawach kręgosłupa, wszelkie bóle pochodzenia mięśniowego, zawroty głowy czy ubytki czuciowe lub ruchowe kończyn. Objawy te są charakterystycznymi dolegliwościami wynikającymi z przeciążeń lub/i zmian zwyrodnieniowych, które prowadzą do dyskopatii i ciężkich powikłań. W przypadku wystąpienia objawów, skonsultuj je ze specjalistą.
Dzięki szybkiej diagnozie i odpowiednio dobranej rehabilitacji skutecznie zapobiegniesz powikłaniom. Lekarz zleci wykonanie zdjęcie rentgenowskiego, może rozszerzyć badanie o tomografię komputerową i rezonans magnetyczny. Rezonans magnetyczny uwidoczni zmiany tkanek miękkich i rdzenia kręgowego, a tomografia komputerowa pokaże struktury kostne i centralne przepukliny jądrowe a także zmiany naczyniowe, nowotworowe i zapalne.
Do najczęściej występujących zespołów bólowych należą:
W zależności od dolegliwości bólowych, rehabilitacja jest dobierana indywidualnie. Stosowane są takie terapie jak metoda McKenzie, Terapia Manualna, Metoda PNF, a także neuromobilizacja.
Endoprotezoplastyka to zabieg polegający na zastąpienie stawu elementami sztucznymi (protezą). Tkanki zostają przecięte, a zniszczone elementy kości oczyszczone lub usunięte. Implanty „nowego stawu” są mocowane do kości i prawidłowo centrowane. Lekarz zamyka po kolei wszystkie tkanki, a następnie pacjent rozpoczyna okres rekonwalescencji.
Decyzję o rozpoczęciu rehabilitacji podejmuje lekarz operujący. Określa on czas i możliwe obciążenie operowanego stawu. Rehabilitacja dobierana jest indywidualnie pod uwagę bierze się wiek, stan po operacji oraz potrzeby organizmu, a przede wszystkim rodzaj mocowania protezy.
Na początku rehabilitacja opiera się głównie na zmniejszeniu bólu i odzyskaniu mobilności w zoperowanym stawie, poprawie elastyczności tkanek oraz odbudowaniu siły mięśniowej. Fizjoterapeuta uczy pacjenta funkcjonowania po operacji tak, by chronić operowany staw przed zwichnięciem oraz jak prawidłowo wykonywać codzienne czynności.
Stosuje się także terapię przeciwbólową, która opiera się na wykonywaniu delikatnego masażu, krioterapii lub specjalnych plastrów Kinesiology Tape tak, aby wspomagały wchłanianie obrzęku po operacji.
Kilka tygodni po operacji, rehabilitacja skupia się głównie na uzyskaniu możliwie pełnej mobilności, stabilności i kontroli nad zoperowanym stawem.
Stawy, na których najczęściej wykonuje się zabieg wszczepienia endoprotezy to stawy najbardziej narażone na urazy i proces zwyrodnieniowy: biodrowy, kolanowy i łokciowy.
Kinezyterapia opiera się na leczeniu ruchem, gimnastyce leczniczej lub ćwiczeniach usprawniających. Podstawą są ćwiczenia o charakterze leczniczym, które stosuje się nie tylko w rehabilitacji narządów ruchu, ale także u osób z chorobami układu nerwowego, oddechowego, trawiennego, moczowo-płciowego i serca. Najczęściej jest stosowana u osób po udarach mózgu, zawale serca, a także w różnych schorzeniach i dysfunkcjach ruchu np. w zespołach bólowych kręgosłupa, w chorobach reumatoidalnych.
Poprzez wykonywanie odpowiednio dobranych ćwiczeń fizycznych przywraca się ruchomość stawów oraz siłę i wytrzymałość mięśni. Koryguje się wady postawy ciała i nieprawidłowe nawyki ruchowe, a także przystosowuje chorego do codziennych czynności w przypadku trwałej niepełnosprawności. Odpowiednio przeprowadzona kinezyterapia poprawia pracę układu oddechowego i sercowo-naczyniowego oraz może pobudzić czynności ośrodkowego układu nerwowego. Może być stosowana jako podstawowa i jedyna forma leczenia. Jeżeli kinezyterapia nie jest podstawową formą leczenia, powinno się ją stosować po zakończeniu leczenia podstawowego lub równolegle z nim.
Odpowiednio dobrana kinezyterapia pozytywnie wpłynie na stan chorego organizmu. Jeśli czujesz, że Twoje ciało potrzebuje wsparcia lub jeśli lekarz zaleci Ci kinezyterapię, nie zwlekaj z rozpoczęciem terapii.
Masaż leczniczy to połączenie masażu klasycznego, funkcyjnego, poprzecznego i masażu tkanek głębokich i jest wykonywany przez specjalistę. Masaż może być wykonany na każdy dowolny odcinek ciała w zależności od tego co chcemy leczyć. Obejmuje cały kręgosłup, mięśnie pleców, karku i szyi. Oddziałuje na skórę, tkankę podskórną, mięśnie, stawy i więzadła. Wpływa na układ krążenia, układ nerwowy, układ hormonalny a także pośrednio na pracę narządów wewnętrznych. Łagodzi bóle mięśniowe, zwiększa elastyczność i sprężystość mięśni i odżywia skórę przywracając jej jędrność.
Główne wskazania do skorzystania z masażu leczniczego to przede wszystkim praca siedząca, przed komputerem. Długotrwałe siedzenie w jednej pozycji wpływa negatywnie na kręgosłup. Zmiany zwyrodnieniowe, dyskopatia, zmiany przeciążeniowe a także wszelkiego rodzaju bóle są powodem, dla których warto zdecydować się na masaż leczniczy. Regularnie wykonywany masaż leczniczy może przyczynić się do znacznej poprawy zdrowia lub nawet całkowitego wyleczenia. Bóle kręgosłupa i pleców są spowodowane wieloma czynnikami, powstają powoli i mają charakter przewlekły. Niewyleczone kontuzje, codzienny stres, długa jazda samochodem, dźwiganie dużych ciężarów, to wszystko ma wpływ na stan zdrowia naszego kręgosłupa.
Dzięki skorzystaniu z masażu leczniczego można uzyskać takie korzyści jak poprawa wytrzymałości i gotowość zmęczonego mięśnia do pracy. Masaż leczniczy działa głównie przeciwbólowo i obniża napięcie mięśniowe. Poprawia elastyczność mięśni, wpływa na odżywienie tkanek co zapewnia szybszą regenerację uszkodzonych struktur, a także zapobiega zanikom mięśni. Poprawia krążenie krwi zapewniając lepszą pracę serca i poprawiając ciśnienie krwi, dzięki czemu przyspiesza przemianę materii i trawienie a także przyswajanie substancji odżywczych.
Warto pamiętać, że po zabiegu masażu leczniczego pacjent może odczuwać dyskomfort. Czasem pojawia się pieczenie, mrowienie, dreszcze i inne dolegliwości, jednak nie należy rezygnować z terapii, będzie to stopniowo zanikać. Jest to część procesu leczniczego.
Terapia manualna to rodzaj terapii rehabilitacyjnej dla dorosłych. Jak sama jej nazwa mówi, jest wykonywana ręcznie przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę. Zawsze poprzedzona jest dokładnym biernym i czynnym badaniem palpacyjnym narządu ruchu.
Podczas badania manualnego fizjoterapeuta bada i rozpoznaje rodzaje zaburzeń, a następnie skupia się na leczeniu narządu ruchu (tkanek miękkich, stawów kręgosłupa i obwodowych). Terapia manualna wykorzystuje naturalne możliwości ludzkiego ciała.
Terapia manualna jest szczególnie polecana osobom z dolegliwościami bólowymi w okolicach kręgosłupa, a także z zaburzeniami równowagi, bólami pleców, barków, łokci, dyskopatią czy drętwieniem kończyn.
PST to metoda polegająca na regeneracji chrząstki i tkanki łącznej poprzez pobudzanie jej sygnałami przesyłanymi przez pole elektromagnetyczne. Najczęściej stosuje się tę metodę po urazach lub zmianach chorobowych. Terapia PST działa przeciwbólowo i regeneracyjnie przez co może być stosowana jako uzupełnienie tradycyjnych metod leczenia. Dzięki zastosowaniu jej można doprowadzić do ustąpienia wielu dolegliwości, a często nawet zmniejszyć dawki przyjmowanych leków, także przeciwbólowych.
W przypadku artrozy lub urazu staw nie generuje naturalnych przepływów energetycznych odpowiedzialnych za funkcjonowanie komórek chrzęstnych i tworzenie nowej tkanki kostnej. Stosując technologię PST poprawia się ukrwienie i oddychanie tkankowe, w efekcie wywołując uruchomienie własnych mechanizmów regeneracyjnych organizmu.
W PST stosuje się sygnał impulsu prądu stałego, który jest emitowany ze zmienną częstotliwością i intensywnością. Sygnały charakteryzuje niska częstotliwość i nieduże natężenie energii.
Metoda PNF (Proprioceptiv Neuromuscular Facilitation), torowanie nerwowo-mięśniowe to terapia, w której podstawowym celem jest praca nad funkcją, której chory potrzebuje. Istotą metody PNF jest pobudzenie receptorów znajdujących się w ciele oraz różnych sfer kory mózgowej w celu ułatwienia ruchu w obszarze uszkodzonym. Praca nad siłą mięśni i zakresem ruchu jest tylko środkiem do celu, jakim jest funkcja. Ruchy w tej metodzie są zgodne z naturalną pracą mięśni i stawów. Terapia PNF postrzega pacjenta w sposób całościowy, jest bezbolesna, edukująca pacjenta i skuteczna.
Metoda McKenzie skupia się na eliminowaniu przyczyn bólu, a nie uśmierzeniu go chwilowo. Dzięki likwidowaniu przyczyn, a nie skutków, metoda ta przynosi trwałe efekty.
Przed rozpoczęciem leczenia fizjoterapeuta przeprowadza wywiad badając każdy odcinek kręgosłupa. Wprawia go w ruch i pyta pacjenta czy sprawia mu to ból. Dzięki temu może dokładnie określić w jakim miejscu znajdują się stany bólowe.
Metoda McKenziego wyróżnia trzy zespoły zaburzeń kręgosłupa:
Wykwalifikowany fizjoterapeuta odpowiednio do rodzaju schorzenia dobierze metodę leczenia. Dodatkowo nauczy chorego innego niż dotychczas wykonywania codziennych czynności, np. zakładania skarpetek czy butów w sposób niewywołujący gwałtownego bólu. Bardzo ważne są działania profilaktyczne, dlatego po zakończeniu leczenia należy systematycznie wykonywać ćwiczenia.
Metoda Mulligana to metoda manualna połączona z ruchem. Rozpoczęcie leczenia metodą Mulligana zaczyna się od badania i określenia zakresu ruchu czynnego i biernego. Fizjoterapeuta sprawdza zakres czucia końcowego, siłę i elastyczność mięśni. Podczas badania ograniczenia ruchu zmienia się aktualną oś ruchu przesuwając względem siebie poszczególne człony stawu w celu określenia kierunku niebolesnego.
Metoda Mulligana zakłada całkowitą bezbolesność podczas zastosowania technik kinezyterapeutycznych i obciąża powierzchnie stawowe jedynie siłą grawitacji, bez dodatkowych obciążeń. Łączy ruch bierny i czynny w obrębie jednego stawu oraz stosuje docisk na końcu zakresu bezbolesnego ruchu. Ćwiczenia są dobierane indywidualnie do potrzeb pacjenta. Terapeuta najpierw wykonuje ćwiczenia wraz z pacjentem, a także zaleca wykonywanie ćwiczeń w domu.
Metodę Mulligana stosuje się u pacjentów z problemami w stawach obwodowych i stawach kręgosłupa, z dysfunkcjami w obrębie stawów obwodowych i chorobą krążka międzykręgowego. Także w przypadku schorzeń takich jak łokieć tenisisty, golfisty i hipomobilności u osób starszych. Zastosowanie metody Mulligana może także pomóc w usunięciu zawrotów głowy i chronicznymi stanami bólowymi narządu ruchu.
Metoda Vojty opiera się na przywróceniu organizmowi dostępu do podstawowych wzorców ruchowych. W momencie uszkodzenia układu nerwowego organizm traci możliwość wykonania prawidłowego ruchu. Metoda Vojty jest stosowana głównie u noworodków, jednak z powodzeniem można ją zastosować u pacjentów z uszkodzeniami w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Może ona pomóc w przynajmniej częściowym przywróceniu ruchomości organizmu.
W trakcie terapii terapeuta w ściśle określony sposób naciska różne strefy ciała pacjenta, który leży na brzuchu, plecach lub boku. Te mimowolne bodźce powodują automatyczne uruchomienie dwóch kompleksów motorycznych: odruchowego pełzania oraz obrotu z leżenia na plecach i boku. Działanie fizjoterapeuty wpływa na wszystkie ruchy, które pojawiają się u człowieka. Terapia metodą Vojty ma na celu uzyskanie dostępu do częściowych wzorców motorycznych w celu uzyskania możliwości wykonania określonego ruchu. U dorosłych pacjentów ma na celu głównie odzyskanie wcześniejszych prawidłowych wzorców ruchowych i uniknięcie bólu. Dzięki temu pacjent będzie mógł poradzić sobie z codziennymi czynnościami bez pomocy innych osób.
Głównymi zaleceniami do podjęcia terapii metodą Vojty są różne schorzenia np. porażenie mózgowe, wady postawy, dysplazja czy zwichnięcie stawów biodrowych, różnego rodzaju zaburzenia motoryczne, porażenie obwodowe kończyn górnych i dolnych czy uszkodzenia ortopedyczne.
Neuromobilizacja jest metodą fizjoterapeutyczną skupioną na tkankach miękkich: tkance nerwowej ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego oraz na mięśniach i narządach wewnętrznych. Prawidłowe działanie tkanki nerwowej warunkuje prawidłową funkcję wszystkich unerwionych tkanek czyli mięśni, narządów wewnętrznych, układu immunologicznego i dokrewnego.
Neuromobilizacja polega na terapii manualnej bezpośrednio układu nerwowego czyli nerwów obwodowych. Przed rozpoczęciem terapii diagnozuje się jak silne są zaburzenia w układzie nerwowym, aby móc dobrać odpowiednią technikę neuromobilizacji. Fizjoterapeuta bada czucie powierzchniowe i głębokie, odruchy mięśniowe oraz wykonuje testy napięciowe i ruchowe aby poznać przyczynę zaburzenia przewodnictwa.
Celem terapii jest likwidacja zaburzeń tkanek nerwowych i ich przesuwalności, zmniejszenie napięcia tkanek, zlikwidowanie dolegliwości bólowych, usprawnienie mechanizmów obronnych i naprawczych oraz odblokowanie układu nerwowego. Najważniejszym celem neuromobilizacji jest usprawnienie organizmu.
Neuromobilizacje są szczególnie polecane osobom z parestezjami i mrowieniem w obrębie kończyn, przy dolegliwościach bólowych różnego pochodzenia, ostrych stanach zapalnych, zaburzeniach pracy mięśni, dolegliwościach narządów jamy brzusznej i osobom z ograniczoną ruchomością w stawach.
Neuromobilizacja poddaje się nerwy obwodowe kończyn, nerwy zaopatrujące poszczególne mięśnie, nerwy czaszkowe i rdzeniowe, sploty nerwowe i nerwy zaopatrujące narządy wewnętrzne.
Aby terapia dawała jak najlepsze efekty, fizjoterapeuta pokazuje pacjentowi ćwiczenia, które potem może on wykonywać samodzielnie w domu. Terapia zastosowana na wczesnych etapach choroby może zapobiec nieodwracalnym zmianom morfologicznym w organizmie.