Rehabilitacja ręki po udarze to najczęściej najtrudniejszy etap powrotu do sprawności. Rehabilitacja po udarze jest często powolną, stopniową podróżą i nierzadko czuje się, że droga jest kręta i wyboista. Odczucia te niestety dotyczą zarówno samego pacjenta jak i jego rodziny. Jednak dzięki stale rozwijającym się nowoczesnym terapiom istnieje wiele sposobów podejścia do procesu rehabilitacji. Walka ze skutkami udaru mózgu powinna być podjęta najszybciej jak się tylko da. Zapewni to maksymalny możliwy powrót do sprawności. Chociaż trzeba to też podkreślić już na wstępie, że pomimo rozwoju medycyny i technologii powrót do pełnej sprawności nierzadko jest niemożliwy.
Ręka po udarze – co ją charakteryzuje – od kilku dni do kilku tygodni u pacjentów po udarze mózgu pojawia się spastyczność mięśni czyli sztywność i duże napięcie. Stan ten dotyczy zarówno mięśni w czasie spoczynku jak i podczas wykonywania ruchu.
Do głównych cech spastyczności mięśni (w tym mięśni ręki) należą:
Ręka pacjenta po udarze mózgu zazwyczaj jest ułożona w nienaturalny, ale charakterystyczny sposób – jest zgięta i przywiedziona do tułowia. Mówi się, że ręka jest spastyczna (sztywna, nie porusza się), ręka spastyczna może dodatkowo boleć – pacjenci zgłaszają uczucie drętwienia, pieczenia, kłucia.
Można powiedzieć, że dłoń wymaga najcięższej rehabilitacji i pracy własnej pacjenta. Chociaż ręka nie pracuje, są trudności z wykonywaniem nią dowolnej czynności czy nawet otwarciem jej, to ręka jest bardzo czułym wskaźnikiem ruchu i prowadzonej rehabilitacji. Spastyczna dłoń reaguje napięciem i jeszcze większą spastyką na każdą siłową próbę otwarcia jej – tego typu „ćwiczenia” są niewskazane. Każde przeciążenie treningowe czy zbyt forsowna rehabilitacja również odbija się na kondycji ręki pacjenta po udarze.
Spastyka, napięcie ręki (innych mięśni ciałą też) jest niższe w czasie snu i po odpoczynku w pozycji leżącej. Napięcie wzrasta w ciągu dnia i największe jest wieczorem. Spastyczność wzrasta pod wpływem wielu czynników – np. stresu, silnych emocji czy przemęczenia.
Po co zatem właściwie podejmować rehabilitację, skoro nie ma pewności co do jej efektów? To również jedno z częstszych pytań pacjentów. Rehabilitacja pacjentów po udarze jest podobna do zawodowego sportu – jeśli ćwiczysz, nigdy nie stoisz w miejscu z umiejętnościami które masz. Jeśli nie ćwiczysz cofasz się z tym co już udało Ci się wypracować.
Dziś u nas kilka słów o terapii ręki u pacjentów po udarze mózgu – i chociaż terapia ręki nie jest oddzielną częścią rehabilitacji – to warto wiedzieć dlaczego jest ona tak potrzebna.
Rehabilitację ręki rozpoczyna się wraz z rozpoczęciem terapii. Bardzo często to właśnie dłoń ulega największej dysfunkcji – bo jej ruchy są bardzo precyzyjne i wymagają współpracy wielu połączeń nerwowych. Niezależnie od tego, czy część zręczności i sprawności manualnej już powróciła, czy też to dopiero początek rehabilitacji, ćwiczenia ręki mają na celu przywrócenie zdolności motorycznych osłabionych podczas udaru.
W metodzie PNF, która jest jedną z najczęściej stosowanych form terapii u pacjentów z problemami neurologicznymi patrzy się na pacjenta całościowo – terapia nie skupia się na ręce, nodze czy łokciu – rehabilitant pracuje nad powrotem stabilności i mobilności całego ciała pacjenta. To właśnie stabilność tułowia, a później oparty na tej stabilności ruch ma zagwarantować najlepsze możliwe do osiągnięcia efekty. Terapia metodą PNF skupia się na wykorzystaniu możliwości i rezerw organizmu, które człowiek ma wciąż, pomimo szkód wyrządzonych przez uszkodzenie mózgu.
Pewną nowością jest zastosowanie terapii lustrzanej – jest to prosty, ale skuteczny sposób na zwiększenie neuroplastyczności w mózgu. Na czym polega terapia lustrzana? Wykorzystuje się do niej specjalnie skonstruowane lustro z pudełkiem – w pudle tym „chowa” się porażoną w wyniku udaru rękę, zdrowa zaś jest umieszczana naprzeciw lustra. Kończyna zdrowa wykonuje różnorodne ruchy, pacjent ogląda je w odbiciu lustrzanym, a do mózgu płyną informacje o prawidłowej reakcji ruchowej dłoni po obu stronach ciała.
Ćwiczenia
manipulacyjne – pod tą nazwą kryją się wszelkiego rodzaju ćwiczenia czy to na przyrządach, czy z przyrządami ćwiczenia manipulacji. A więc chwytania, pisania, ruchów palcami i nadgarstkiem, wykonywania wszelkich czynności od otwierania słoika po wiązanie butów czy smarowania chleba masłem. Ćwiczenia manipulacyjne to w zasadzie każdy ruch który starasz się drogi pacjencie wykonać porażoną ręką. A im więcej ruchów nią wykonujesz czym więcej impulsów ma szansę dotrzeć do mózgu.
WAŻNE – ściskanie piłeczki, „gniatków” czy innych tego typu przedmiotów nie jest dobrym, a jest wręcz złym ćwiczeniem.
Metoda NDT Bobath, to kolejna z nowoczesnych metod rehabilitacji neurologicznej. Koncepcja ta, uczy jak poruszać, pielęgnować i wykonywać wszelkie czynności samoobsługi przez 24 godziny na dobę. Założenia metody mówią o całościowym podejściu do pacjenta – a rehabilitacja ręki odbywa się niejako wraz z rehabilitacją wszystkich utraconych funkcji. Ważne jest jednak wg tej koncepcji, aby tak zorganizować przestrzeń wokół chorego – aby dostęp do wszystkich przedmiotów codziennego użytku miał on po stronie porażonej.
Zaopatrzenie ortopedyczne – obecnie na rynku dostępnych jest wiele specjalistycznych ortez, które pozwalają również podnieść komfort i jakość życia pacjentów po udarze. Nie należy o nich zapominać planując codzienne życie i funkcjonowanie osoby po udarze.
Spastyczność zwiększa się pod wpływem:
Wiele czynników zewnętrznych pomaga też walczyć ze spastycznością – może z nich skorzystać w trakcie swojej rehabilitacji. Są to np.:
